31. Instrumenty pochodne i rachunkowość zabezpieczeń
WYBRANE ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Pochodne instrumenty finansowe objęte zakresem MSSF 9 Instrumenty finansowe zalicza się do aktywów/zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy, z wyjątkiem instrumentów pochodnych stanowiących instrumenty zabezpieczające i objętych rachunkowością zabezpieczeń. Umowy kupna lub sprzedaży składników niefinansowych, które mogą być rozliczone netto, zawierane i utrzymywane w celu otrzymania lub dostarczenia składników niefinansowych zgodnie z oczekiwanymi przez jednostkę potrzebami jako wyłączone z zakresu MSSF 9 Instrumenty finansowe nie podlegają wycenie na dzień bilansowy.
Instrumenty pochodne zaliczone do kategorii „aktywów/zobowiązań finansowych wycenianych w wartości godziwej przez wynik finansowy” są wyceniane w wartości godziwej, uwzględniając ich wartość rynkową na dzień bilansowy. Zmiany w wartości godziwej tych instrumentów są ujmowane w wyniku okresu (towarowe instrumenty pochodne w przychodach/kosztach operacyjnych, pozostałe instrumenty pochodne w przychodach/kosztach finansowych). Instrumenty pochodne wykazuje się jako aktywa, gdy ich wartość jest dodatnia i jako zobowiązania – gdy ich wartość jest ujemna.
Na dzień bilansowy instrumenty pochodne Interest Rate Swaps (IRS) nabyte i utrzymywane w celu zabezpieczenia się przed ryzykiem zmian stóp procentowych związanym z zadłużeniem objęte są rachunkowością zabezpieczeń. Pozostałe posiadane przez Spółkę na dzień bilansowy instrumenty pochodne nie są objęte rachunkowością zabezpieczeń.
Rachunkowość zabezpieczeń
W celu zabezpieczenia się przed ryzykiem związanym ze zmianami stóp procentowych Grupa korzysta z finansowych instrumentów pochodnych typu swap procentowy (Interest Rate Swap). Instrumenty te zabezpieczają przepływy środków pieniężnych związane z zadłużeniem. Transakcje te są objęte rachunkowością zabezpieczeń.
W momencie ustanowienia zabezpieczenia Grupa formalnie wyznacza i dokumentuje powiązanie zabezpieczające, jak również cel zarządzania ryzykiem oraz strategię ustanowienia zabezpieczenia.
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych ujmuje się w następujący sposób:
- część zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym, które stanowią efektywne zabezpieczenie ujmuje się bezpośrednio w pozostałych całkowitych dochodach oraz
- nieefektywną część zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym ujmuje się w wyniku finansowym jako zysk lub stratę bieżącego okresu.
Ujęte w pozostałych całkowitych dochodach zyski/straty z wyceny instrumentu zabezpieczającego ujmuje się bezpośrednio jako zysk lub stratę bieżącego okresu w momencie, w którym pozycja zabezpieczana wpływa na zysk lub stratę bieżącego okresu lub zalicza się do początkowego kosztu nabycia składnika aktywów (kapitalizacja kosztów finansowania zewnętrznego). W przypadku IRS korygowane są odpowiednio koszty odsetkowe z tytułu zadłużenia.
PROFESJONALNY OSĄD I SZACUNKI
Grupa dokonuje oszacowania wartości godziwej na każdy dzień bilansowy. Metodologia została przedstawiona w tabeli poniżej. Na każdy dzień bilansowy Grupa bada efektywność zabezpieczenia.
| Instrument | Metodologia ustalania wartości godziwej | Na dzień 31 grudnia 2022 roku |
|---|---|---|
| Instrumenty pochodne objęte rachunkowością zabezpieczeń | ||
| IRS | Różnica zdyskontowanych odsetkowych przepływów pieniężnych opartych o zmienną stopę procentową oraz o stałą stopę procentową. Dane wejściowe stanowi krzywa stóp procentowych z serwisu Refinitiv. | Instrumenty IRS (Interest Rate Swap) służą zabezpieczeniu części ryzyka stopy procentowej w stosunku do przepływów pieniężnych związanych z ekspozycją na WIBOR 6M wyznaczonych w ramach dynamicznej strategii zarządzania ryzykiem, tj.:
Zgodnie z warunkami transakcji, Spółka płaci odsetki naliczone na podstawie stałej stopy procentowej w PLN, równocześnie otrzymując płatności według zmiennej stopy procentowej w PLN. |
| Instrumenty pochodne wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy nieobjęte rachunkowością zabezpieczeń | ||
| CCIRS | Różnica zdyskontowanych odsetkowych przepływów pieniężnych strumienia płaconego i strumienia otrzymywanego, w dwóch różnych walutach, wyrażona w walucie wyceny. Dane wejściowe stanowią krzywe stóp procentowych, basis spready oraz fixing NBP dla odpowiednich walut z serwisu Refinitiv. | Instrumenty pochodne CCIRS (Coupon Only Cross Currency Swap fixed-fixed) polegają na wymianie płatności odsetkowych od łącznej kwoty nominalnej 500 mln EUR. Termin zapadalności transakcji upływa w lipcu 2027 roku. Zgodnie z warunkami transakcji, Spółka płaci odsetki naliczone na podstawie stałej stopy procentowej w PLN, równocześnie otrzymując płatności według stałej stopy procentowej w EUR. Instrumenty pochodne CCIRS mające na celu zabezpieczenie przepływów walutowych wygenerowanych przez płatności odsetkowe od wyemitowanych euroobligacji. |
| Forward/futures towarowy | Wartość godziwa transakcji terminowych na zakup i sprzedaż uprawnień do emisji CO2, energii elektrycznej oraz innych towarów ustalana jest w oparciu o ceny notowane na aktywnym rynku lub w oparciu o przepływy pieniężne stanowiące różnicę pomiędzy indeksem referencji cenowej (krzywą forward) i ceną kontraktu. | Instrumenty pochodne (futures, forward) towarowe obejmują transakcje terminowe na zakup i sprzedaż uprawnień do emisji CO2 i innych towarów. |
| Forward walutowy | Różnica zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych pomiędzy ceną terminową na dzień wyceny a ceną transakcyjną, przemnożona przez wartość nominalną kontraktu w walucie obcej. Dane wejściowe stanowią fixing NBP i krzywa stóp procentowych implikowana z transakcji fx swap dla odpowiedniej waluty z serwisu Refinitiv. | Instrumenty pochodne typu forward walutowy mające na celu zabezpieczenie przepływów walutowych wygenerowanych z tytułu prowadzonej działalności. |
Wycenę instrumentów pochodnych na poszczególne dni bilansowe prezentuje poniższa tabela.
| Stan na 31 grudnia 2022 | Stan na 31 grudnia 2021 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ogółem | Odniesiono w wynik finansowy |
Odniesiono w kapitał z aktualizacji wyceny instrumentów zabezpieczających |
Ogółem | Odniesiono w wynik finansowy | Odniesiono w kapitał z aktualizacji wyceny instrumentów zabezpieczających | |||
| Aktywa | Zobowiązania | Aktywa | Zobowiązania | |||||
| Instrumenty pochodne objęte rachunkowością zabezpieczeń | ||||||||
| IRS | 592 | − | 34 | 558 | 371 | − | − | 371 |
| Instrumenty pochodne wyceniane w wartości godziwej przez wynik finansowy | ||||||||
|
CCIRS |
21 | − | 21 | − | 26 | (1) | 25 | − |
|
Forward/futures towarowy |
236 | (232) | 4 | − | 485 | (494) | (9) | − |
|
Forward walutowy |
− | (109) | (109) | − | 115 | − | 115 | − |
|
Razem |
849 | (341) | 997 | (495) | ||||
|
Długoterminowe |
390 | (10) | 532 | (116) | ||||
|
Krótkoterminowe |
459 | (331) | 465 | (379) | ||||
Instrumenty pochodne wykazane w powyższej tabeli zawierają kontrakty terminowe objęte zakresem MSSF 9 Instrumenty finansowe. Instrumenty pochodne nabywane i utrzymywane w celu zabezpieczenia własnych potrzeb są wyłączone z zakresu MSSF 9 Instrumenty finansowe i nie podlegają wycenie na dzień bilansowy.